Reptielen- en amfibieënreis naar de Cota Doñana en Sierra Norte, Eco Tourist Services, 24-31 maart 2008

Inleiding

Ecotourist had eerst het plan om naar zuidwest Turkije te gaan. Martin Edelman vertelde Edo echter dat Ronald Frank en hij dan niet mee zouden gaan, omdat zij bijna alle soorten daar al gezien hadden. Over de reisinteresse van de rest van de gangbare reisgenotenroep hadden ze twijfels met betrekking tot de voornoemde reisbestemming. Niet veel later kregen zij te horen van Edo dat de reisbestemming met een redelijk grote kans de Cota Doñana zou worden. Over die bestemming waren ze enthousiast, omdat ze dan kans hadden op het vinden van een groot aantal nieuwe soorten reptielen en amfibieën voor hun life list. Uiteindelijk werd de reis definitief bepaald en vastgelegd in de laatste week van maart, waarmee een goede kans bestond om beide diergroepen te kunnen aantreffen.

24 maart

Via de luchthavens Rotterdam (twintig over vier ’s middags) en Schiphol vlogen we als Ecotourist groep bepakt en bezakt richting Faro in Portugal, waar Wouter de Vries, onze Nederlandstalige gids en wonend in Spanje ons opwachtte. Hij begeleidde zijn eerste reis als reisleider samen met de vanuit Nederland meegereisde en ons welbekende gids Ruud Wolterman, een doorwinterde gids, die al menige reptielenreis geleid heeft. Ieder van het gezelschap stelde zich al snel aan elkaar voor. Veel van de deelnemers kennen elkaar via andere reizen met Eco Tourist Services en hebben via die organisator al twee of meer natuurreizen ondernomen.Op het geplande tijdstip, 7 uur lokale tijd, arriveerden we op de luchthaven van Faro. Als de laatste groep vanuit Schiphol is gearriveerd, worden de twee bestelbusjes gezocht waarin we zullen reizen. Nog voordat we bij de reisbusjes aangekomen zijn, ontdekt Martin Edelman op de muur van het luchthavengebouw een Muurgekko (Tarentola mauritanica). Aansluitend stappen we in de twee busjes, die ruim genoeg zijn voor passagiers en bagage.Met de complete groep wordt de reis naar de eerste overnachtinglocatie vervolgd. We rijden vanuit Faro in Portugal richting de Spaanse grens en vervolgen onze weg naar Matalascañas. Deze in dit jaargetijde verlaten toeristenstad ligt nabij het natuurgebied Cota Doñana. Circa 24.00 uur Spaanse tijd volgde ons eerste diner in Spanje. Vanaf 01.45 uur konden we gaan genieten van de eerste overnachting in Hostel Victoria.

25 maart

Om 08:30 ontbijt in een nabij gelegen cafetaria van de zoon van de eigenaar van Hostel Victoria. De locatie ligt aan het fraai gelegen en verlaten toeristenstrand van Matalascañas. De eerste Spaanse muurhagedis (Podarcis hispanica) werd door een aantal van de groep gespot. Na het ontbijt werd ingekocht voor de lunch. Martin vond op een zandheuvel de loopkeversoort Scarites cyclops, waarna het circa een half uurt duurde voor we de plek in de Cota Doñana bereikten, die we wilden bezoeken: Zona Avalario. De omstandigheden voor het vinden van veel reptielen en amfibieën waren niet gunstig. Er was immers een lange droge winter voorafgegaan aan het prille Spaanse voorjaar. Ook hadden we te maken met beperkende omstandigheden:de strikte regelgeving, die wordt gehanteerd om het gebied te beschermen en de natuurlijke waarden te behouden. Veel deelnemers binnen de groep leverden vanuit hun kennis en interesse veelzijdig (natuur)informatie. Deze uitwisseling levert een positieve bijdrage aan een geslaagde natuurreis.Langs een brede zandweg met rijk gevarieerde lichte bosopstanden met begroeiing van Parasoldennen struinden we de bosranden af. De eerste slang werd door Martin gevangen: een kleine Adderringslang (Natrix maura). Door het mulle zand schoten Algerijnse zandlopers (Psammodromus algirus) en Franjeteenhagedissen (Acantodactylus erythrurus) weg in het welig tierende struikgewas. Ze lieten zich niet makkelijk zien. Ook zijn door enkelen van de groep Spaanse muurhagedissen gezien. Over onze hoofden vlogen diverse Bijeneters en Kuifkoekoeken heen en weer. Onder de vele stenen vonden we enkele Schorpioenen en over het brandende zand van de zandige weg jaagden diverse exotisch aandoende zandloopkeversoorten waaronder de Marokkaanse zandloopkever (Cicindela marroccana), Cicindela campestris en Lophyra flexuosa.Tijdens onze dagtrip bezochten we ook nog enkele schaars niet uitgedroogde poelen. Hier hadden we volop succes. Toen we de bus verlieten schoten diverse Adderringslangen (Natrix maura) weg in het struikgewas en vonden we grote larven van de Iberische knoflookpad (Pelodytes ibericus), Dwergmarmersalamander (Triturus pygmaeus), Iberische groene kikker (Rana perezi) en Ribbensalamander (Pleurodeles waltl).In een vochtige structuurrijke grasvegetatie ontdekte Martin een Europese treksprinkhaan (Locusta migratoria) die zich tegoed deed aan het welig tierende jonge gras. Ook konden we genieten van de eerste orchideeën uit de Serapias-groep.Ter plaatse van een brug liepen we, vrij dicht langs het water, over een pad. Hier vond Ronald Frank onze eerste Iberische skink (Chalcides bedriagae). Tevens werd een Rugstreeppad (Bufo calamita) gevonden. Door een enkeling is op de droge vlakte een rennende Spaanse zandloper (Psammodromus Hispanicus) gezien.Het was tijd voor het avondeten. Op de parkeerplaats voor het hotel troffen we een Valse weduwe (Steatodea paykulleana) aan. Een spinnensoort waar je voorzichtig mee om moet gaan.Overige vogels die gezien zijn, zijn: Zwarte spreeuw, Roodstuitzwaluw, vale gierzwaluw, Steenuil, Flamingo en Lepelaar.Tijdens de late avondexcursie, die Ronald en Martin aan zich voorbij lieten gaan, zijn veel Mediterrane Boomkikkers (Hyla meridionalis) en Rugstreeppadden waargenomen.

26 maart

Deze dag stond de tweede tocht door de Cota Doñana op het programma. Na het ontbijt heeft een aantal van de groep boodschappen gedaan voor de lunch. Anderen hebben in een nabij gelegen gebied met oude begroeide duinen naar reptielen gezocht. Door Martin werd de eerste Moorse wormhagedis (Blanus cinereus) gevangen. Wouter ving een Spaanse muurhagedis en er is ook nog een Muurgekko gevonden. In de ochtenduren bezochten we een deelgebied, dat doorgaans niet toegankelijk is voor publiek. In de Cota Donana waren, ondanks het vroege voorjaar, relatief veel insecten actief die vaak een belangrijke prooi vormen voor reptielen en amfibieën. Dagvlinders, sprinkhanen, graafbijen en graafwespen vlogen volop rond.Schrale natuur met een hoge diversiteit aan open warme zandige plekken in jonge duinen waar het verstuivingproces nog plaatselijk gaande is. Ook de ruiger begroeide oudere duinen met prachtige Parasoldennen leverden fascinerende beelden op. Lyrisch kun je worden bij het uitzicht over de lager gelegen moerassen waar Zwarte en Rode Wouwen op zoek waren naar proviand en Purperreigers, die zich wegdrukken in de met riet begroeide oevervegetaties. Overvliegende Flamingo’s schitterden tegen de achtergrond van het landschap. Wegdromen in het uitgestrekte idyllische landschap gaf een ieder het verlangde vakantiegevoel waar zo lang naar uitgekeken was. Langzaam liepen we terug naar de busjes en genoten we telkens van de roep van de overal om ons heen vertoevende Hoppen.Tijdens de lunch bij het voormalige paleis van de Doñana, die wordt gesierd door een magistrale oude boom uit Zuid-Amerika, neergezet in de tijd van de don, genoten we van het nabijgelegen uitgestrekte moerasgebied waar de Ooievaars ons begroetten met hun geklepper, het welige riet rustig heen en weer bewoog door het licht briesje. Boven het riet was het een bont gezelschap van Purperreigers en Kwakken die van voedselgebied naar voedselgebied voorbij trokken, gadegeslagen door een Vale gier die op thermiek rondcirkelde boven het gebied. Nabij omgezaagde Eucalyptusbomen vonden we in opgedroogde plekken verdroogde larven van de Zuidelijke Boomkikker……zo zal het veel van die larven zijn vergaan. Tijdens een korte wandeling troffen we een bont gezelschap aan van Blauw- , Rood- en Geelvleugelsprinkhanen. Een bijzondere belevenis die ook wer aanschouwd door een Roodkopklauwier, die op zoek was naar een prima insectenmaal. Op deze plek werd ook de enige Moorse landschildpad (Testudo graeca) van de reis aangetroffen en zag Yvan een Wild zwijn wegschieten.We vervolgden onze tocht naar het bezoekerscentrum van de Cota Doñana en onderweg stopten we even om een aangereden Hagedisslang (Malpolon monspessulanus) van de weg te halen en te fotograferen. Bij het Acebuche bezoekerscentrum was het behoorlijk druk. Martin heeft hier wat ansichtkaarten gekocht. Haijo en Martin hebben hun best gedaan om de Blauwe ekster te fotograferen. We moesten een tijdje wachten op Bert, die een langere wandeling voor zichzelf had bedacht.De alternatieve zoekplaatsen rond vuilstortplaatsen in duingebieden nabij Matalascañas leverden meer succes op. Er kon uitgebreid gezocht worden naar reptielen en amfibieën. Diverse keren stonden we oog in oog met Muurgekko’s, Spaanse muurhagedissen, Algerijnse zandlopers en de Iberische skink (Chalcides chalcides). Onder een grote oude deur, die in het struikgewas gelegen was, vonden we een levende Hagedisslang met een respectabele lengte van circa 1,5 meter. Een bewonderenswaardige schoonheid van moeder natuur met zijn woeste blik en prachtige kleurschakeringen. Een heel mooi zwanger vrouwtje. Een aantal van de groep, waaronder Martin en Haijo, hebben dit jammerlijk gemist.Helaas leverde een laatste zoektocht in de namiddag in het kustgebied, duinen nabij Mazagon naar de Zuidwest-Iberische hagedis (Podarcis carbonelli) niets meer op. Dit kwam met name door het bewolkte weer. De omgeving vergoedde veel met lyrisch mooie rotspartijen die verzinken in het rustig kabbelende water van de zee.’s Avonds zijn we teruggegaan naar de poelen van de vorige dag. We vonden deze keer verschillende volwassen Iberische knoflookpadden (Pelobate cultripes). Sommige kwamen net uit het zand gekropen. Verder werden ook de Ribbensalamander en Dwergmarmersalamander gevangen.

27 maart

We zijn vroeg opgestaan om de koffers te pakken voor de volgende locatie met een flinke busreis in het verschiet. Het ontbijt duurde wat langer dan verwacht vanwege een kapotte autoband. Menigeen maakte er gebruik van om een korte strandwandeling te maken over het met vele exotische schelpen versierde zandstrand. Waar de natuurgebieden minder succesvol waren gebleken met het waarnemen van reptielen leverden puinstortplaatsen meer resultaten op. Vandaar dat we opnieuw op zoek gingen in het gebied van gisteren waar we zo succesvol waren geweest. Andere delen werden afgestroopt. In het zand troffen we veel sporen aan van foeragerende amfibieën. Door het spoor te volgen kwamen we op plekken uit waar Iberische knoflookpadden (Pelobates cultripes) zich hadden ingegraven. De fotocamera’s maakten overuren. Toen we richting onze busjes liepen troffen we eindelijk enkele exemplaren van de schuwe Franjeteenhagedis (Acantodactylus erythrurus) aan. De aanblik van de fel rood gekleurde achterpoten deed menig oog bollen. Menigeen stond versteld van de fraaiheid van een aantal exemplaren. Tevreden stapten we in voor het vervolg van de reis. We stopten nog even op de plek waar we gisteren tevergeefs gezocht hebben naar de Zuidwest-Iberische hagedis. Ook nu waren de omstandigheden niet overweldigend en moesten we het doen met de contouren van het prachtige kustlandschap. Verder ging de tocht richting de Siërra Norte. Aan de rand van de Cota Doñana bij het bedevaartsplaatje El Roccia hebben we de lunch gebruikt. Lekker genieten in de schaduw van een Vijgenboom. We hadden er een prachtig uitzicht op de kerk van het dorpje en de uitgestrekte moerassen. Flamingo’s, Grutto’s, Lepelaars en vele steltlopers waren een genot voor het oog. Ook een Gestreept Marmerwitje trok onze aandacht. De tocht vervolgden we via het dorpje El Roccia. In dit westernachtige plaatsje zou Clint Eastwood als burgemeester niet misstaan. Hier zochten we tevergeefs naar de Iberische groengestipte kikker (pelodytes ibericus). Via de provinciale weg reden we via Sevilla naar de Sierra Norte. De grootschalige infrastructuur van Sevilla ging over in grootschalige akkerbouw waar natuur weinig kans tot ontwikkelen krijgt. Maar toch ….. het landschap veranderde. De Sierra Norte kondigde zich aan met olijfboomgaarden in weelderig begroeide heuvels (Dehesas) en de vele sinaasappelbomen deden ons verlangen naar het vervolg van de reis. Het plaatsje Constantina was ons einddoel. De sfeer in de groep deze dag was geweldig.

28 maart

Na een goede nachtrust en een flink ontbijt deden we inkopen in de omliggende kleine winkeltjes. De chauffeurs van onze busjes brachten ons naar een oude ijzermijn Cerro del Hierro, niet ver van het hotel vandaan. Het gebied bleek een ware wildernis met een hoge diversiteit aan landschapspatronen. Grillig uitgesleten rotsformaties en normaal gesproken vochtige plekken, die op dat moment voor een belangrijk deel droog stonden. Woeste wildernis in ruigere zones waar de Spaanse pijpbloemvlinder en Boswitje zich prima vermaakten. In een laatste waterbevattende modderplek vonden we larven van Rugstreeppadden en Vuursalamanders. Vlak daarna vond Ruud onder een stuk plastic een prachtige jonge Trapslang (Elaphe scalaris). Op zoek naar de Wipneusadder (Vipera latasti) moesten we het doen met een fel oranjegekleurde oliekever. Nog voor de lunch vonden Ronald en Wouter in een soort bassin een prachtige Gestreepte hazelskink (Chalcides striatus). Op zoek naar schildpadden kwamen we langs een met betonstukken deels gedempte poel. Aan de randen van de poel keken Mediterrane boomkikkers uit over de aangerichte schade aan hun voortplantingsbiotoop. In een nabij gelegen welriekende beek bleek de Moorse beekschildpad (Mauremys leprosa) nog voor te komen. Ze bleken erg schuw. Onder rondslingerend plastic werd door Martin een prachtige Trapslang (Elaphe scalaris) gevonden. Ook deze ontkwam niet aan de blik van de meegereisde fototoestellen. De reis werd voortgezet over het heuvelachtige landschap in de omgeving van het aangrenzende dorp. Een fikse wandeling leverde prima resultaten op. Stenen keren bij een verlaten ruïne was het devies. En opnieuw kregen we een prachtige Malpolon voorgeschoteld. Van onder een golfplaat kon onze gids Ruud deze prachtige Hagedisslang (Malpolon monspessulanus) te voorschijn toveren. Een Spaanse zandloper (Psammodromus hispanicus), gevangen door Martin, deed ons opnieuw beseffen hoeveel verscheidenheid Spanje biedt. Het kon maar niet op vandaag. Een Mutsslang (Macroprotodon cucullatus) werd uit de hoed getoverd door Ruud en Martin. De eerste Parelhagedis (Lacerta lepida) werd ontdekt door Haijo. Deze hoogwaardige schoonheid van moeder natuur mocht op deze reis niet ontbreken. Wat een kanjer, helaas voor ons maakte het beest zich met hoge snelheid uit de voeten.Op de top van een heuvel ontdekten we een nieuwe topper: een heuse grote Trapslang, wederom gevonden onder een steen en gevangen door Martin. Martin en Winnie werden door de geïrriteerde slang gebeten. Maar je kan het dier niets kwalijk nemen. Langzaam daalden we af en ontmoetten nog verschillende Adderringslangen. Op zoek naar Wipneusadders kwamen we echter steeds andere nieuwe en fraaie planten en dieren tegen die ons versteld deden staan. Orchideeën te kust en te keur. Vlinderorchis, Blesharlekijnorchis, Italiaanse orchis en verschillende prachtige Ophryssen. Martin was weer de gelukkige om als eerste de Ophryssen te ontdekken. Het kon deze succesvolle dag niet op.Bij de ijzermijn stond de bus en konden we nog nagenieten bij het zien van een Blauwe rotslijster en een rondscharrelde Roodborsttapuit.Tijdens het eten had Martin al rijkelijk de wijn in zichzelf laten vloeien. Hij was buitengewoon vrolijk. Voor zich zelf in ieder geval lollig, tot ontsteltenis van de groep die samen met hem de avondexcursie maakte.De avondexcursie bracht de groep veel larven van de West-iberische Schijftongkikker (Discoglossus galganoi), Meditterane boomkikkers, larven van de Iberische vroedmeesterpad (Alytes cisternasii), de Iberische meerkikker (Rana perezi) rond het beekje in de nabijheid van Constantina. Opgaan in de nachtelijke schoonheid van het Spaanse land met de melancholische (eerder hard en doordringend!!) klanken van Mediterrane Boomkikkertjes, de Tubular bells van de Iberische vroedmeesterpad en de schimmige en lugubere roep van de Bosuil. Beter dirigeren dan de natuur het doet is niet mogelijk..Na aankomst bij het hotel gingen Haijo, Ruud, Ronald en Martin een afzakkertje pakken. In de, onder het hotel liggende drinkgelegenheid, werd Jil in een totaal beschonken toestand aangetroffen. Na met elkaar veel lol gemaakt te hebben, werd Jil naar zijn kamer begeleid en gingen de laatsten van de groep onder zeil.

29 maart

Na het boodschappen doen lag ruim een uur rijden met de auto in het verschiet om een nieuwe plek in de Siërra Norte te leren kennen. Gedwongen door het bijzondere landschap maakten we bij de rivier Elviar een korte stop. Een prachtig rivierlandschap nodigde tot het zoeken van herpetofauna en weldra werden de eerste Adderringslangen gevonden. Moorse beekschildpadden volgen evenals een Parelhagedis. Vale gieren en een Havikarend hielden ons in de gaten en wij hen. De Siërra Norte biedt ons weer een prachtige dag met z’n vele Dehesas en prachtige beekjes, gevuld met weinig water. We zagen Ooievaars. Op de plaats van bestemming: het natuurgebied Finca Las Navas del Berrocal verlieten we de busjes en zochten de omgeving af naar stenen waar Wipneusadders zouden kunnen op of nabij zouden kunnen voorkomen. Algerijnse zandlopers en een Edelhert schoten voor ons weg. Onder de vele stenen vonden we veel verschillende soorten muizen, maar de Wipneusadder vertoonde zich niet. We moeste het doen met Luzernevlinder, Atalanta en een prachtige Stinkende bremraap. Een lunch tussen de Kurkeiken was welverdiend. Nabij een beek vervolgden we onze zoektocht. Wormhagedissen, Parelhagedissen en een Muurgekko werden gevonden. Het Spaans bloemenblauwtje, de Spaanse pijpbloemvlinder en de Iberische watersalamander (Triturus boscai), gevangen door Wouter, zorgden voor de nodige variatie. Martin raapte onder een steen twee mooie Adderringslangen op. Tijdens een tussenstop bij een helling langs een beek, vingen Ruud een tweede Mutsslang. Op de terugweg bezochten we een privé-bezit, een boomweide (dehesa) nabij El Pedroso, om te proberen onze totaalvangst nog wat te vergroten. We vonden onder een platte steen vader, moeder en jong van de Dwergmarmersalamander. In een schapendobbe troffen we larven van de Rugstreeppad aan en een larve van de Vuursalamander (Salamandra salamandra morenica). Om 20.30 uur hadden we diner, onder andere met hertenvlees voor Martin. Een avondexcursie leverde ons een Ribbensalamander, Vuursalamanders, een haas en een groep edelherten op. Martin en Ronald lieten bij de avondexcursie verstek gaan.

30 maart

De zomertijd ging vandaag in. Om 08.15 uur zaten we aan het ontbijt. Vanuit een plantenbak sloeg een Bloemkoolsprinkhaan ons gade. Deze dag doen we in de omgeving van Constantina een aantal verschillende landschapstypen aan. Eerst volgden we een grotendeels droogliggende beekbedding in een dehesa, waar we al snel een zeer jonge Moorse beekschildpad aantroffen. Niet veel later volgde een Adderringslang. Een Gewone Pad (Bufo bufo Spinosus) kwam op de lijst en verder genoten we weer zoals vanouds van het geluid van de Hop en van de vele fraaie kurk- en steeneiken, die uitbundig bloeiden. Na genoeg stenen te hebben gekeerd konden we het niet laten om een talud bij een provinciale weg, nabij een viaduct, Los Porrejones, te onderzoeken. Het idee om te stoppen bleek goed uit te pakken. Verschillende grote Parelhagedissen lieten zich bewonderen. Martin vond aan de andere kant van het viaduct de eerste Hoefijzerslang (Coluber hippocrepis). Het kostte Martin nog heel veel moeite om de slang heel met hulp Ruud uit het in betongegoten prikkeldraad te halen. Zelf liep hij schrammen van het prikkeldraad en een beet van de slang op. Een aantal reisgenoten, parasieten genoemd, begonnen hem tijdens zijn actie behoorlijk te irriteren Even later vond Ronald een subadulte Trapslang. Verder werden nog enkele Parelhagedissen gezien.Omdat we in de Cota Donana hadden geleerd dat je vuilnisbelten en puinstortplaatsen niet moet vergeten te bezoeken op je vakantie deden we dat hier ook. Bij het bezoek aan een vuilnisbelt aan de rand van een stadje konden we een prachtig exemplaar van de Algerijnse zandloper fotograferen. Ruud claimde nog een jonge Hoefijzerslang gezien te hebben.De tijd was aangebroken voor een bezoek aan de botanische tuin van El Robledo, waar we een aantal aspecten van het landschap van de Sierra Norte in een notendop in ons op konden nemen. Moorse beekschildpadden en Parelhagedissen deden niet onder voor Marilyn Monroe (citaat van Roel). In overleg werd besloten onze allerlaatste excursie in de Sierra Norte opnieuw te reserveren voor de omgeving van de ijzermijn. We kozen voor de westelijk van het dorp gelegen heuvel doorsneden door de weg naar het dorp. Deze omgeving had ons zoveel moois geboden, dat een tweede bezoek meer dan de moeite waard was. Het feest bleek nog niet voorbij. Al struinend over de heuvels ontdekte Ronald een Girondische Gladde slang (Coronella girondica), haalden we een prachtige Trapslang van 82 cm onder de stenen vandaan, nadat Martin er al één had laten ontsnappen. Een exotische aandoende groene jachtspin volgde. Een korte fikse regenbui viel rauw, dus niet gebraden, op ons dak. De temperatuur in de buitenlucht was gedaald naar 18 graden Celsius, maar onder de stenen bleek het nog steeds 22,9 graden Celsius te zijn. Stenen blijven keren bleef dus het motto en niet zonder succes. Weer werd een Hagedisslang, van 112 cm, onder de stenen vandaan getoverd. Verder werd nog een Trapslang van 60 cm, gevonden door Christa. Verschillende Moorse wormhagedissen werden door Ronald onder stenen gevonden. Wat konden we terugkijken op een schitterende dag. Na het eten een afsluitende avondexcursie met Schijftongkikker, gevonden door Bert, en Adderringslang. De Zuidelijke boomkikkertjes begeleidden het orkestrale gedeelte De laatste nacht was aangebroken.

31 maart

Om 08.15 uur was het ontbijten. Eerst boodschappen doen, dan briefkaarten posten en om 09.15 uur konden we beginnen aan de tocht naar huis. Aan de kust in Portugal lunchten we om vervolgens in de omgeving van het vliegveld van Faro op zoek te gaan naar de kroon op de vakantie. Ongewoon goed gecamoufleerde Gewone kameleons (Chamaeleo chamaeleon) als onderdeel van een prachtige zout wetland aan de kust. Weelderige kleurschakeringen in het landschap. Opdrogende moerassen versierd met Flamingo’s, steltlopers, Zilverreigers en Ooievaars. Langs de randen ruigere overgangen waar we de verschillende Kameleons mochten begroeten…... Stuk voor stuk plaatjes. Uniek om ze van zo dichtbij in hun natuurlijke leefomgeving te kunnen bewonderen. Wat mochten we blij zijn met Ruud als ervaren kameleonzoeker. De 5 aangetroffen kameleons konden we allemaal op zijn naam noteren. Een Europese moerasschildpad (Emys orbicularis), gevonden door Martin, sloot de rij. In dezelfde poel (langs een golfbaan) zwommen Krooneenden en verbleef een Purperkoet. Voldaan vertrokken we naar Nederland. Tegen middernacht kwam een deel van de groep op Rotterdam Airport aan.

Nawoord

In eerste instantie is het reisverslag opgesteld door de familie van Ekeris. Het beleven van de reis is heel goed door hun in beeld gebracht. Martin Edelman heeft het verslag bewerkt en aangevuld. Tevens heeft hij er een persoonlijk tintje aangegeven. Ronald Frank heeft het verslag gecorrigeerd en daar waarnodig aanvullingen aangebracht.De aantallen reptielen en amfibieën vielen tegen. Met betrekking tot de amfibieën moet dat gezocht worden in de geringe hoeveelheid neerslag die in voorafgaande maanden is gevallen. Voor reptiel waren de weersomstandigheden in principe prima. De hoeveelheid insecten was wegens het vroege tijdstip van het jaar relatief laag. Hagedissen en kleine zoogdieren zijn afhankelijk van voldoende insecten en daarom niet in grote dichtheden actief. Dit heeft ook zijn weerslag op de activiteit van de niet aan water gebonden slangen, die voor hun voedsel eveneens afhankelijk zijn van de dichtheid van hagedissen en kleine zoogdieren in de directe omgeving. De Wipneusadder (Vipera latasti) is om deze reden zeer waarschijnlijk gemist. Deze slang schuilt namelijk in de regel niet onder (platte) stenen of platen. Door intensief zoekwerk van met name Wouter, Ruud, Martin en Ronald werd het overgrote deel van de voorkomende soorten toch gevonden. Bert was belangrijk op de nachtexcursies.Een deel van de groep ging zijn eigen weg en was niet tot last voor de rest van de groep. Daarnaast was ook een deel van de groep totaal niet bereid om te zoeken, maar wilde alleen profiteren van het zoekwerk van anderen. Dat is op zich niet zo erg als ze de anderen dan niet tot last zijn, helaas stelden ze dan ook nog vaak eisen en gunden andere mensen niets. Jammer dat zij er bij waren! Zeker aan het eind van de reis zorgden zij voor een hoop ergernis.Maar gelukkig waren de meeste reisgenoten betrokken, sociaal en erg aardig en zijn zij de sleutel geweest voor een zeer succesvol en leuke reis.

Verslaglegger: Martin Edelman